LEÇON N° 01   I) TONS ET SYLLABES SÄNGÖ   TONS EQUIVALENTS VOYELLES MONOSYLLABES POLYSYLLABES BAS (aucun accent) do a ba ; da ; ka  bara ; ta ra ; makara e de ; gbe ; he mene ; tene ; y engere i bi ; fi ; gi  siri ; tiri ; giriri o lo ; to ; zo voro ; gogoro ; sokporo u (ou) du ; kpu ; su  huru ; ngungu ; gbugburu MOYEN (tréma) ré ä gä ; mä ; zä  Gbägbä ; pärä ; yäkä ë dë ; kpë ; lë Pëmbë ; sënë ; sërë ï bï ; lï ; nzï Pïndïrï ; sïgïgï ö dö ; kö ; zö Böndö ; löndö ; söngö ü (ou) dü ; fü ; lü kürü ; gügü ; nüdzü HAUT (accent circonflexe) mi â kâ ; lâ ; ndâ Bâbâ ; târârâ ê bê ; ndê ; lê Kêtê ; pêrê ; mêkê î kî ; tî ; zî bîrî ; pîtî ; sîrîrî ô gbô ; gô ; yô Kpôkpô ; pôrôrô û (ou) dû ; mû ; sû fûfû ; kpûkpû ; kûkû   II) D'UN TON À UN AUTRE Lâ wa (quand) ? Ngbanga tî nye (pourquoi) ? Bîanî (vraiment) Lo gä töngana nye (Comment est-il venu) ? Bîrï sô, lo kpë tî gwe na labetäne (hier, il s'est bien gardé d'aller à l'hôpital). Ngü-nzâpä ayeke pîka (il pleut). Ndo nî ayo (c'est si loin) ! Mâle atoto ködrö tî lo mîngi (Mâle regrette beaucoup son pays). Löndö, mo gwe mo bâa lo sï (Lève-toi, et va le voir) ! Âgene nî ayeke sï ânde kekerêke (les visiteurs arriveront demain). *************** LEÇON N° 02 D'UN TON À UN AUTRE Wâlï sô ayeke mamâ tî Mälä. Ïrï tî lo ayeke Yäshëmêyä. Ïrï tî babâ tî lo ayeke Lashïdo. Sô, pendere mêlengê-wâlïî (quelle belle fille) ? ! Lo yeke ngambe tî Mälä. Îsa ayeke yayä tî Mälä tî kôlï. Lo yeke na wâlï, na âmêlengê. Kôya tî âmêlengê nî ayeke Nâdu. Lo yeke na wâlï pëpëe. Sô, tënëê (ah, oui) ? ! ***************   LEÇON N° 03 D'UN TON À UN AUTRE   DIALOGUE 1 Bara mo, masika-wâlï ! Innn ! Bara mo töngasô ! Ïrï tî âla nye ? Ïrï tî mbï Nänâ ! Tî mbï, ayeke Mûsa... Nänâ... Sô pendere ïrïî ? ! DIALOGUE 2 Töngana nye, Mälä : mo yekeê ? Innn ! Mbï yeke ! Babâ na mamâ tî mo ayeke sêngê ? Innn ! Âla kwê ayeke sêngê ! Ka, sô, zo wa laâ ? Sô, Yêtîzu, ngambe tî mbï tî wâlï ! Sô nzönî ! ***************   LEÇON N° 04   D'UN TON À UN AUTRE   DIALOGUE Mbï yeke zo tî Bêafrîka : mbï yeke wa-bêafrîka ! Ka mo ? Mbî ngâ, mbï löndö na Bêafrîka töngana mo ! Âï ! Îtä tî mbï ! Bara mo mîngi ! Innn ! Singîla mîngi, îtä ! Ka, kamaräde tî mo sô : lo löndö na ndo wa ? Lo yeke tî lo zo tî Kongöo, me lo mä Sängö : lo kono gï na Bangî ! Âï ! Îtä tî mbï ! Bara mo mîngi ! Innn ! Bara mo töngasô *************** LEÇON N° 05 Babû na âîtä tî lo Babû ayeke mbênî pendere mêlengê-kôlï tî ködrë tî Ngûlîâ. Lo na ângambe tî lo tî kôlï ûse ayeke âwamändängö-mbëtï. Ïrï tî babâ tî âla Yäkolä ; tî mamâ tî âla Wapî. Âla yeke âwafängö-yäkä. Babû ayê ânde tî sâra kwa tî lafremëe. Pasêyo ayê tî lo kwa tî pulûsu, na Mändâzü ayê tî lo gï kwa tî yäkä, töngana babâ na mamâ tî âla ! Me lo yeke dîko mbëtï nzönî ! Sô, pendere sëwä, bîanî !  *************** LESÖON 06 Lärmä ! Zo wa laâ sï atene, tënë tî marä ayeke na yâ tî lärmä tî ködrö tî ë Bêafrîka pëpë sô, zo wa ? Zîa, lo gwe, le bâa na lê tî lo, sï lo yêda !Hum... Ândö, a îri âwafângö-mbëtï, gbânî ! na yâ tî lärmä... Na sïngö tî âla na Kasâi, ngakolä ! Sô yê ? Mo bâa toto tî ângbongbôro kôlï... Na tângo tî mändängö defilëe, sï mo yeke bâa tênë tî marâ tî lärmä : a mu âyongôro zo kwê, a zîa âla na dawäa... A îri âla : "âsafarïi" ! Ândurü zo kwê, angbâ na pokô ! A îri âla : "âdaltöon" ! Sô yê ? Mo yeke bâa baba tî âsafarïi nî... Me âdaltöon nî ayeke fa atene, âla yeke ângangü kôlï, töngana âla gwe yongôro, wala na yâ tî mbênî kêtê ködrö, wala na yâ tî ngunda, tî mändängö birä : âsafarïi awôko kwê ! Kûngbâ, na ngombe kwê, gï na pokô ! Gî tambêla na tambêla ! Kêtê na kêtê, âla töndâ tî kïrïngö na pokô ! Me âdaltöon akpîngba na ndurü gerê tî âla ! Âla yeke kâââ, na dawäa, na dïköngö tënë tî ngîâ na terê tî âsafarïi ! Âmbênî a'ke mû gï âbîâ tî mbänä, tî hëngö na âla mbîrîmbîrî... Âdaltöon : âla laâ sï ayeke taâ ângangü turûgu ti ködrö, bîanî ! Yê ayeke na âsafarïi mbênî pëpëe ! Gï baba sêngë, na yongôro gerê tî âla nî... Âsafarïi : li tî âla agâ da awe äpëê ? Na lêgë tî Kösïwätä... *************** LESÖON 07 Mo yeke pîka ngambe tî mbï lâkwê ngbanga tî nye ? Na kötâ ndäprê, na tângo sô sï âzo kwê ayeke dutï na terê tî wâ tî âla, tî kü kôbe tî tëngö nî, kôzonî sï âla hön na yäkä, âzo tî gwëngö na kötä garâ tî gbätä tî Boria alöndö na ködrö tî Kôlagâ, âla sï na ködrö tî Kpakawa na gbâ tî kûngbâ na li tî âla. Âla yeke tambêla gï hîo hîo, me mbênî ôko tî âla aîri Mälä, atene na lo ateneê, kôgarâ tî lo akwîi tî pîka ngambe tî lo tî wâlï kâ awe ! Gï sô lo mä töngasô, Mälä alöndö yekeee... Lo lï na da, lo mû likongô tî lo, lo sïgï, na lo mû lêgë tî ködrö tî Kôlagâ, sô ayo mîngi pëpë na Kpakawa. Âzo kwê atene na lo tî sâra yê tî kîrîkiri kâ pëpëe. Lo kânga gï yângâ tî lo, lo hön. Na sïngö tî lo sô, lo bâa îtä tî lo tî wâlï gï na toto, na gbâ tî kûtu na lê tî lo ; bongö ayeke ngâ na kate tî lo pëpë, ngbanga tî sô kôlï nî asûru nî awe. Mälä akpo likongô tî lo na sêse, na lo hûnda kôgarâ tî lo gï na tënë ôko : "Mo yeke pîka ngambe tî mbï lâkwê ngbanga tî nye ?" Âdedëngö, lo uru awe ! Lo gbô kôgarâ tî lo na tiri ! Lê tî lo avûko na ngonzo ! Gï sô kôgarâ nî ayê tî kpîngba kêtê sô, lo kânga mabôko tî lo tî wâlï da, lo pîka lo na ngangü tî lo kwê na gbe tî yâ tî lo ! Kôgarâ nî agûmba ! Mälä angbâ, agbô lo na pôngô, akinda lo na sêse, adutï na ndö tî lo, na apete gô tî lo na sêse na mabôko ûse kwê ! Gï sô Yîmâle, ngambe tî Mälä ti wâlï, abâa töngasô sô, bê tî lo afâ ! Lo kpë, lo mû këkë tî kpu, lo töndâ tî pïkängö pekô tî Mälä na nî, na lo yeke dëköngö na toto : "Fâa lo na mbï äpëooooooo, Mâlä ! Sô, kôgarâ tî mo laâ ! Fâa lo na mbï äpê, sï !" Âzo kwê adutï, ayeke baa ! Mälä alöndö, lo bâa ndo na yâ tî lê tî îtä tî lo kpôôôôô, lo yeke dö na ngonzo ! Lo zî yângâ äpëe... Lo gbôto gï likongô tî lo na sêse aweê, na lo mu lêgë tî Kpakawa. Gï na lêgë sï lo dëbä yângâ tî lo bîanî bîanî : fadësô, lo yeke bi yângâ na parâba tî kôlï na wâlï mbênî pëpëe ! ***************